W leczeniu chorych na cukrzycę bardzo ważnym elementem terapii oprócz przyjmowania odpowiedniej dawki insuliny czy leków jest odpowiednio prowadzono terapia behawioralna. Na czym ona polega??? To właściwie prowadzony sposób żywienia oraz regularna aktywność fizyczna, unikanie palenia tytoniu i spożywania alkoholu, optymalny czas snu oraz unikanie stresu.
Zasady żywienia diabetyka opierają się na zasadach prawidłowego żywienia ludzi zdrowych. W sposób graficzny model żywienia jaki jest obecnie rekomendowany przedstawia talerz zdrowia. Pokazuje on różnorodne produkty, które symbolizują zalecane proporcje poszczególnych grup produktów w całodziennej diecie. Talerz podzielony jest na trzy części, gdzie najbardziej widoczna jest grupa warzyw i owoców ( stanowią one ½ talerza). W pozostałej części znajdujemy grupę produktów, które są dobrym źródłem węglowodanów (stanowią one ¼ talerza ) oraz białka i tłuszczu (stanowią one ¼ talerza). Dodatkowo wokół talerza znajdują się kategorie zaleceń ,, Jedz mniej’’, ,, Jedz więcej’’ oraz ,, Zamieniaj ‘’ w których wymienione zostały poszczególne grupy produktów. W grafice pojawia się także informacja, która podkreśla rolę aktywności fizycznej i potrzebę dbania o utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Do grafiki dołączone są Zalecenia Zdrowego Żywienia ,, W 3 krokach do zdrowia’’, które pokazują jak metodą małych kroków należy dążyć do zmiany nawyków żywieniowych.
Jakie korzyści będzie miał diabetyk jeśli zadba o to, aby posiłki były skomponowane zgodnie z modelem zdrowego talerza ? Na pewno zadba w ten sposób o odpowiednią podaż makroskładników, witamin i mikroelemntów, a tym samym zmniejszy ryzyko występowania schorzeń, które mogłyby wynikać z ewentualnych niedoborów. Dla każdego diabetyka ma znaczenie jaka wartość glikemii pojawi się po spożytym posiłku. Wiemy z badań naukowych, że najszybszy wpływ na glikemię mają węglowodany zwłaszcza, te łatwo przyswajalne (cukier, miód, mleko, owoce), a nie co wolniej wpływają węglowodany złożone (produkty zbożowe, warzywa ). Z biegiem czasu zaczęto badać ich wpływ na glikemię czego owocem stało się ustalenia wartości Indeksu glikeminczego oraz ładunku glikemicznego, szczegółowo dla niektórych produktów. Indeks glikemiczny i ładunek glikemiczny mówią nam o tym, że im większa ich wartość to wpływ na glikemią poposiłkową danego produktu będzie większa.
Zauważono, że dodatek produktu który jest źródłem białka (np. jajka, ryby lub mięsa) lub źródła dobrej jakości tłuszczu (oliwa, orzechy, słonecznik, masło orzechowe) jeszcze bardziej wpływa na obniżenie ładunku glikemicznego co w praktyce będzie oznaczało wolniejszy wzrost glikemii poposiłowej. Produkty, które są źródłem białka oraz tłuszczu są wolniej wchłanialne, przez co będą opóźniały zbyt szybkie wchłanianie węglowodanów. Dodatek błonnika pokarmowego, którego źródłem będzie odpowiednia ilość warzyw zapewni nam dodatkowo jeszcze lepszą stabilność glikemii. Wszystkie składniki połączone razem ze sobą, zgodnie z Modelem Zdrowego Talerza będą wpływały na dobrą glikemię poposiłkową. Dlatego ważne jest nie tylko co będziemy spożywać, ale jak połączymy ze sobą wszystkie składniki ze sobą.
Pacjenci, którzy liczą wartość odżywczą swoich posiłków poprzez liczenie kaloryczności lub zawartości w nich wymienników węglowodanowych oraz białkowo – tłuszczowych powinni zadbać o to, aby stosunek kalorii białkowo – tłuszczowych do węglowodanowych był zachowany 50 % : 50 %. Wynika to z założeń diety, gdzie zaleca się aby 20 % kaloryczności diety stanowiły Białka, Tłuszcze 30 % (czyli razem 50 %) a węglowodany 50 %. W praktyce oznacza to, że pacjenci którzy liczą kalorie dbają o to, aby w posiłku 50 % kalorii pochodziło z produktów białkowo- tłuszczowych a 50 % kalorii z węglowodanowych. Pacjenci którzy liczą wymienniki, powinni zadbać o te same proporcje, ale udaje się je uzyskać przez zachowanie proporcji pomiędzy wymiennikami 1 : 2 (czyli 1 WBT : 2 WW). Dlaczego ??? Bo 1 WBT = 100 kcal a 1 WW = 50 kcal, aby uzyskać 50 % kalorii z białka i tłuszczu potrzebujmy 1 WBT (100 kcal ) i 2 WW (2 x 50 kcal = 100 kcal).
Literatura
Ostrowska.J, Jeznach-Steinhagen. Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego oraz jego zastosowanie w leczeniu dietetycznym cukrzycy. Forum Medycyny Rodzinnej, 2016, tom 10, nr 2, 84 -90.
Kulczyński. B, Gramza-Michałowska.A, Znaczenie indeksu i ładunku glikemicznego w zapobieganiu rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Problem Hig Epidemiol 2015, 96 (1): 51 – 56.
